Historia budowy kościoła w Stanowiskach niewątpliwie jest bardzo ciekawa. Chociaż wciąż nie jest całkowicie odkryta. Wiemy na pewno, że sięga ona dawnych dziejów.
Pierwsze wzmianki
Według księdza Jana Wiśniewskiego, początków pierwszego kościoła w Stanowiskach należy dopatrywać się w XV wieku. Świadczyć o tym miał dzwon z 1493 roku i drzwi od północnej strony z napisem IHS i herbem złożonym trzech róż. W Liber Beneficiorum Jana Łaskiego przeczytamy również, że w 1521 roku w Stanowiskach istniał kościół murowany pod wezwaniem świętego Jakuba. Można domniemać, iż była to mała świątynia, kaplica, nad którą prawo patronatu miał dziedzic Stanowisk i Sielnicy.
Niestety tutaj następuje długa luka, którą dziś ciężko wypełnić informacjami. Trwa ona aż do 1800 roku.
Historia budowy kościoła w Stanowiskach
Bezsprzecznie historia współcześnie znanego kościoła zaczyna się, gdy Michał Czaplicki dostawił przednią część oraz wieżę. Tego kim był ów budowniczy dowiedzieć możemy się z napisu, widniejącego nad wejściem do kościoła.
Napis ten głosi:
RESTAURATU p. MICHALE in CZAPLICE CZAPLICKI C. R. JUDICEM TER. CHENCINE IPSORU TU LAPCZYNA WOLA MROWINA BRU
AD. M. D. G. ANO SALUTIS 1800
Michał Czaplicki z Czaplic, sędzia ziemi chęcińskiej, dziedzic Łapczynej Woli i Mrowiny. Finalnie kościoł ma dwie wieże. Jedna znajduje się nad wejściem, druga nad nawą główną. W wieży frontowej znajdują się 3 dzwony. Pierwszy z nich opatrzony w gotycki napis:
O rex glorie Deus veni cum pace hodie MO CCCCO XC IIIO Johannes (tu nieczytelne).
Ważnym aspektem jest fakt znajdujących się tu herbów Węże. Według Paprockiego herb ten oznacza rodzinę Borków.
Data rzymska oznacza: M- tysiąc, CCCC- 4 x100=400, XC-90, III-3, co daje 1493 rok.
Czy związani są oni z obecnie występującym nazwiskiem Borkowski? Do wyjaśnienia pozostaje też inny fakt. Czy Bobrowska Wola również pochodzi od tego nazwiska? Może kiedyś się dowiemy…
Kolejny dzwon, ten największy, oprócz wizerunku świętego Józefa, posiada napis:
Ecce crucem Domini fugite partes adversae
a niżej
Me Fecit Joseph Rosenberck anno 1747.
Trzeci dzwon, który jest najmniejszym z całego zespołu, niestety nie posiada żadnych oznaczeń.
Opis kościoła w Stanowiskach
Jak podaje ksiądz Jan Wiśniewski, długość kościoła to 40 łokci. Natomiast szerokość wynosi 20 łokci. Można przyjąć, że 1 łokieć to około 52-59 centymetrów. W 1889 roku dach pokryty był blachą stalową, a następnie pokryty blachą cynkową przez księdza Wacława Stępniewicza.
Legenda o przenosinach kościoła
Lokalna legenda głosi, że część lub całość kościoła została przeniesiona do Niedośpielina. Drewnianą budowlę przenieść miał dziedzic Kazimierz Czaplicki, jako pokutę za spoliczkowanie stanowskiego proboszcza. Podobno kością niezgody stał się wypas księżego bydła, na dworskich łąkach. Wiemy na pewno, że ów Kazimierz był fundatorem kościoła w Niedospielinie. Budowa trwała na przestrzeni lat 1773-1776. W miejscu po wywiezionej świątyni w Stanowiskach stanąć miała murowana budowla.
