Jedna wieś i cztery cmentarze to dość nietypowa statystyka, a tak właśnie wygląda historia wsi Stanowiska. Dodatkowo należałoby wspomnieć o podkościelnych kryptach…
Nie są do końca jasne początki kościoła i parafii Stanowiska, ale domniemać można, że początków należy szukać w XV wieku. Pierwsze pochówki zatem, jak to wówczas bywało odbywały się w obejściu kościoła oraz w kryptach pod kościołem. Na mapce z 1936 roku miejsce to oznaczone jest cyfrą „1”. W kryptach chowano dobroczyńców kościoła oraz prawdopodobnie dwóch proboszczów 1-łącznie 15 zmarłych, następnie kryptę zamurowano. Ostatni pochówek odbył się tam w 1851 roku.
Nowoczesne prawo z początku XIX wieku zabroniło jednak grzebać zmarłych w obrębach miast, tym samym zakazano grzebania przy kościelnych murach. Z przymusu zatem powstał cmentarz oznaczony cyfrą „2”. To miejsce jednak okazało się zbyt podmokłe, a trumny były spuszczane bezpośrednio do wody gromadzącej się w świeżo wykopanym dole1,2.
Powstał zatem kolejny cmentarz na południe od Stanowisk, gdzie do dziś odnaleźć możemy kaplicę cmentarną Czaplickich (KGK037) oraz kilka innych nagrobków osób z tego rodu. Sama kaplica powstała prawdopodobnie w latach 1869-18701. Nie odnalazłem informacji „czy” lub „ile” osób nieszlacheckiego pochodzenia zostało tam pochowanych. Ale nie można wykluczyć, że cmentarz był „ogólnodostępny”, jednak nagrobki mniej zamożnych osób, usypane z piachu nie miały prawa przetrwać próby czasu.
To miejsce, południowy cmentarz nie pełnił funkcji zbyt długo. Jak s[postrzec można na mapce droga z kościoła „1” do cmentarza „3” przebiegała obok dworu, oznaczonego „D”. Kondukty żałobne, śpiewy i modlitwy żałobników przypominały, a raczej rozgrzebywały pamięć Karola Czaplickiego po jego młodo zmarłej, ukochanej żonie1. Karol Czaplicki był właścicielem Stanowisk, zatem ofiarował ziemię na północy wsi, pod cmentarz, gdzie funkcjonuje do dziś. Oznaczony jest cyfrą „4”.
Dziś krypty pod kościołem są zamurowane, a po cmentarzu w obejściu kościoła nie ma śladu. Cmentarz „2” jest zalesiony, a obok stoi kapliczka słupowa.
[1] Ks. Tadeusz Gacia- Szkice z pobliża Kluczewska, 2015 rok
[2] List Barbary Wańkowiczowej z dn. 25.01.1974 roku, Archiwum Parafialne w Stanowiskach
